جیب‌های پرپول “یزافان” و سفره خالی از ماهی بوشهری‌ها
بوشهر- ایرنا- کمبود ماهی و قیمت بالای آن باعث شده مردمان استان بوشهر با وجود زندگی در کنار دریا اما همچنان حسرت خوردن ماهی را داشته باشند، به نحوی که دیگر کمتر بوی “قلیه” (خورشت ماهی) و ماهی سرخ کرده از کوچه پس کوچه‌های شهرهای بندری این استان به مشام می‌رسد.
به گزارش ایرنا، استان‌های جنوبی بویژه بوشهر به واسطه همسایگی با خلیج فارس در کنار گرما و شرجی به داشتن ماهی و میگوی با کیفیت و خوش طعم در کشور معروف هستند به گونه‌ای که بسیاری از هموطنان در زمستان بهاری این استان برای خوردن حداقل یک وعده غذای دریایی به بوشهر سفر می‌کنند اما امروز این محصولات به حدی گران شده که امکان تهیه آن مقرون به صرفه و اقتصادی نیست.
امروز خوردن ماهی و میگو به دلیل افزایش قیمت به غذاهای لاکچری و لوکس دراستان بوشهر تبدیل شده، این درحالی است که در گذشته قوت غالب مردمان این استان به شمار می‌رفت و از سایر مواد غذایی پروتئینی از جمله مرغ و گوشت کمتر استفاده می‌کردند.
مردم این استان براین باورند که در دهه‌های اخیر به علت عوامل انسانی نظیر صید بی رویه، استفاده از روش‌ها و ادوات مخرب صید، آلوده کردن دریا و نابودی زیستگاه‌های آبزیان، خلیج فارس برکت خود را از دست داده و حتی بسیاری از صیادان، حرفه اجدادی خود را رها و به شغل‌های کاذب روی آورده‌اند.
به گفته قدیمی‌ها در دهه‌های گذشته هر قایق صیادی با صید چندین کیلو ماهی در روز نان آور چند خانواده بود اما اکنون حتی نمی‌تواند غذای روزانه یک خانواده و جوابگوی بدهی‌های خود باشد و نه تنها از بوی خوش غذاهای دریایی در شهرهای جنوبی خبری نیست بلکه هفته‌ها باید درحسرت مصرف یک وعده غذای ماهی آن هم از نوع درجه ۳ بمانند.
امروز صید ماهی‌های مطرح جنوب ازجمله شیر، قباد، راشگو، شوریده، سنگ سر، حلوا سفید و سایر گونه‌های دیگر بسیار کم و با قیمت بسیار بالا از ۸۰ تا بیش از ۲۰۰ هزار تومان برای هرکیلوگرم و حتی ماهی‌های متوسط که در گذشته با قیمت ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان تهیه می‌شد امروز به ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان افزایش یافته و با توجه به شرایط اقتصادی توان مردم برای خرید ماهی بسیار کم شده‌است.
با توجه به استقبال کشورهای حوزه خلیج فارس از ماهی استان‌های جنوبی بویژه بوشهر به دلیل کیفیت مطلوب، بخشی از این محصولات دریایی به این کشورها فروخته می‌شود و بخشی را نیز می‌توان با قیمت مطلوب و مناسب از برخی شهرهای بزرگ کشور تهیه کرد این درحالی است که مردم این استان از خوردن این ماده غذایی محروم هستند.
قیمت ماهی متناسب با درآمد ماهانه بوشهری‌ها نیست
سکینه غلامحسینی یکی از شهروندان بوشهری که در بازار ماهی فروشی بوشهر قیمت‌ها را سبک و سنگین می‌کرد به خبرنگار ایرنا گفت: قیمت ماهی متناسب با شرایط اقتصادی مردم نیست و همین امر باعث شده گونه‌های معروف از جمله شیر، قباد و شوریده را نتوان خرید و بیشتر به ماهی‌های درجه ۳ که قیمت آنها نیز از ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان است، قانع شد.
وی ادامه می‌دهد: در گذشته به شکل میانگین هفته‌ای ۲ تا ۳ بار می‌توانستیم غذای دریایی از جمله ماهی و میگو برای خانواده آماده کنیم اما امروز هر خانواده بوشهری با درآمد متوسط، ماهانه یک بار نیز از این ماده غذایی نمی‌تواند استفاده کند.
احمد رضا اسماعیلی در حالی که از افزایش قیمت ماهی ناراحت بود، اظهارداشت: امروز باید ماهی و میگوی خوش طعم و باکیفیت بوشهر را با قیمت مناسب تر از بوشهر در بازارهای استان‌های فارس، اصفهان و تهران دید این درحالی است که مردم این استان از این نعمت خدادادی محروم هستند.
وی ادامه داد: امروز خرید و مصرف ماهی برای بیشتر خانواده‌های بوشهری به آرزو تبدیل شده و مصرف ماهی شوریده، شیر، راشگو، سنگسر و خیلی گونه‌های دیگر جای خود را به ماهیان درجه سه بی‌کیفیت و گران داده‌است.
تورهای خالی صیادان
در این بین صیادان نیز از این وضعیت راضی نیستند و می‌گویند: با وجود اینکه بسیاری از صیادان برای کسب رزق و روزی حلال تورهای خود را با هزار امید و آرزو در دریا می‌گسترانند اما همواره یا خالی و یا با کمترین میزان صید به ساحل بازمی‌گردند؛ و همین امرگرانی بازار را به دنبال داشته است.
عبدالرسول غریبی یکی از صیادان قدیمی منطقه جفره ادامه می‌دهد: اگر صیادی بخواهد تور بریزد باید ۲ تا ۳ ساعت منتظر بماند تا صید در تورش بیفتد که این کار درفصل‌های مختلف سال با سختی خاصی انجام می‌شود.
این صیاد پیشکسوت می‌گوید: از سوی دیگر به دلیل کمبود صید صیادان مجبور هستند برای دسترسی به صید مطلوب به مناطقی دور از ساحل بروند که همین کار نیز خطرهای خاص خود را دارد.
غریبی در باره علل کاهش صید در سال جاری معتقد است با توجه به سیلاب ۱۶ آذر و سرازیر شدن بسیاری از املاح رودخانه‌های شور و حله به دریا و نبود بادهای موثر که منجر به ایجاد موج شدید و شکستن این املاح دراعماق دریا شود باعث شده تنفس ماهیان با مشکل روبرو شود به همین دلیل بیشتر صید امسال از صیدگاه‌ها مهاجرت کرده‌اند.
سود صیادان در جیب یزافان
“یزّاف” کسی است که ماهی را از صیادان میخرد یا پیش‌خرید (سلفخر) و به بازار منتقل و پخش می‌کند، در قدیم شغل یزّافی از مشاغل مهم در بوشهر بود.
یزاف‌ها همان واسطه هایی هستند که در همه اسکله‌ها با ماشین‌های یخچال دار وجود دارند و کارشون خرید ماهی از صیاد و پخش صید به مراکز مختلف با قیمتی چند برابر قیمت واقعی و البته بخش کمی از ماهی را نیز توی اسکله می‌فروشند، هر یزاف با چند صیاد کار می‌کند و در مقابل پولی که به صیادان پرداخت می‌کند صید آنها را پیش خرید می‌کند.
با وجود افزایش قیمت ماهی و میگو اما این وضعیت برای برای صیادان فایده زیادی نداشته است و بیشتر سود افزایش نرخ نصیب یزافان و شرکت‌های صادراتی می‌شود که از طریق تامین هزینه‌های تهیه ادوات و آماده‌سازی شناورها برای صیادان، صید آنها را پیش‌خرید می‌کنند.
در سال‌های اخیر، بیشتر سهم ماهی و میگوی مردم استان بوشهر از سوی افراد غیربومی به صورت عمده خریداری و به دیگر نقاط کشور ارسال می‌شود.
عبدالله بویراتی دیگر صیاد بوشهری در حالی که از وضعیت کنونی صید و صیادی در استان بوشهر بسیار ناراحت است می‌گوید: با توجه به اینکه بیشتر ادوات صید و صیادی وارداتی است با افزایش قیمت ارز قیمت این ادوات نیز افزایش یافته و همین امر در کنار افزایش قیمت دستمزد کارگران صید و صیادی را بسیار گران کرده و باعث شده این تجهیزات با سختی تهیه و تامین شوند.
این صیاد بوشهری ادامه می‌دهد: در گذشته شرکت نفت هزینه حمل، کارمزد و تبخیر سوخت شناورهای صیادی را پرداخت می‌کرد اما امروز همه این هزینه‌ها قطع شده به همین دلیل سوخت لیتری یکهزار و و ۵۰۰ تومان با توجه به هزینه‌های جانبی برای صیادان یکهزار و ۷۰۰ تومان حساب می‌شود.
وی خالی بودن صیدگاه‌ها به دلیل صید مخرب ترال و تخریب زیستگاه‌های طبیعی را از جمله دیگر عوامل کاهش میزان صید و گرانی ماهی در بازار عنوان کرد.
بویراتی با اشاره به وجود واسطه‌ها (یزافان) در بازار ماهی گفت: در زمان حاضر صیادان برای گرفتن تسهیلات بانکی نیازمند وثیقه‌های سنگین هستند و با توجه به اینکه بیشتر آنان جواب‌گو نیستند، مجبورند این پول را از واسطه‌های این بخش بگیرند و در مقابل محصول خود را به آنها بفروشند.
وی معتقد است: همین امر باعث شده امروز همه سود بخش صید و صیادی به جیب واسطه‌ها برود و با وجود اینکه بسیاری از مسئولان تمایل به انجام کارهایی برای شکستن قیمت دارند اما این طرح‌ها نتیجه‌ای نداشته است.
بویراتی می‌گوید: یزافان از قبل، صیادان و لنج‌های آنان را اجاره کرده و در نخستین دقایق پهلوگیری شناورهای ماهیگیری در اسکله‌ها کامیون‌های سردخانه‌دار را به استقبال آنان می‌فرستند و صیادان و صاحبان شناورها یکجا هر چه ماهی و دیگر آبزیان را صید کرده‌اند به این کامیون‌ها برای انتقال به استان‌های دیگر یا شرکت‌های فرآوری و صادراتی تحویل می‌دهند.
وی یادآور شد: این واسطه‌ها ماهی را به قیمت ارزان از صیادان می‌خرند و به چند برابر قیمت در بازار عرضه می‌کنند این درحالی است که هیچ کنترلی بر بازار نیست و نه تنها بر مردم بلکه بر صیادان نیز فشار مضاعفی وارد می‌شود.
مشکلات جامعه صیادی
رئیس هیات مدیره شرکت تعاونی تولیدی صیادی ماهیان یال اسبی بوشهر نیز می‌گوید: در کنار همه مشکلاتی که امروز صید و صیادی باآن روبرو است بنا به مصوبه فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی ناوگان صید ماهیان صنعتی که هر سال چهار ماه در بوشهر و چهار ماه در هرمزگان در خارج از آب‌های سرزمینی اقدام به ترال میان آبی می‌کردند امسال اجازه صید ندارند.
محمد آبخو اضافه کرد: ناوگان صید ماهیان صنعتی در کنار صید خود مقداری صید ضمنی نیز صید و وارد بازار می‌کردند که تاثیر بسزایی در شکستن قیمت‌ها داشت اما امسال تعطیل شدن کار این کشتی‌ها باعث بروز مشکلاتی شده‌است.
جامعه صیادی به عنوان کارآفرین یک چهارم جمعیت استان بوشهر را شامل می‌شود، طوریکه از ۱۰ شهرستان این استان هشت شهرستان بندری و شیلاتی و از شاخص‌های صیادی برخوردار هستند.
اکتشاف‌ها، آزمایش‌های لرزه‌نگاری، ورود پساب‌های صنعتی، خانگی، شیمیایی و تخلیه آب توازن کشتی‌های غول پیکرکه درسال‌های گذشته باعث بروز پدیده کشند قرمز و قتل عام ذخایرخلیج فارس و کاهش شدید ذخایر دریایی به‌عنوان پشتوانه اقتصادی، عامل معیشت صیادان، انفال و ثروت ملی شده‌است.
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صیادان استان بوشهر می‌گوید: تصرف و اشغال صیدگاه‌های سنتی از سوی شرکت‌های نفتی باعث شده عرصه برای کار صیادان تنگ و صیادی با ضرر و زیان روبرو شود که جامعه صیادی در ازای توسعه‌یافتگی صنایع نفت و گاز خواهان بررسی موضوع برای پرداخت خسارت در ازای نابودی ذخایر و به هم خوردن اکوسیستم دریایی و ارائه بسته‌های تشویقی است که تاکنون هیچ بازخوردی در این زمینه نداشته‌ایم.
وی ادامه می‌دهد: در کنار استاندارد نبودن ابزار صید، صید بی رویه و افزایش تلاش صیادی و وجود شناورهای بی‌هویت در دریا که اقدام به صید حرفه‌ای می‌کنند و همچنین به نام صیادان دست به تخلف‌هایی می‌زنند از دیگر مشکلات صیادان است.
کارگر با بیان اینکه در زمان حاضر ۴۰ درصد از شناورها و بهره برداران کنونی در دریا اضافه هستند می‌گوید: مسئولان به دلیل برخی ملاحظه‌های اجتماعی و بیکاری درمقابل فعالیت این شناورهای بی‌هویت چشم‌پوشی می‌کنند این درحالی است که این قایق‌ها هم سهمیه صید شناورهای مجوزدار را صید و هم فضای اسکله را اشغال می‌کنند.
کارگر یادآور شد: هیچ نظارتی بر کار شناورهای بی‌هویت از نظر نحوه صید، صیدگاه مشخص و کنترل بر کار آنها صورت نمی‌گیرد.
به گفته مدیرعامل اتحادیه صیادان استان بوشهر، با توجه به گرانی ادوات صید و هزینه بالای سفرهای دریایی، صیادان برای تامین هزینه‌های خود نیازمند حمایت‌هایی از سوی دولت هستند اما وام‌ها و تسهیلات موجود متناسب با شرایط جامعه صیادان نیست.
کارگر افزود: بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات وثیقه‌های سنگینی را تعیین می‌کنند که متناسب با شرایط صیادان نیست به همین دلیل با توجه به اینکه اتحادیه و تعاونی‌های صیادی نیز هیچ پشتوانه مالی برای حمایت از صیادان ندارند پای واسطه‌ها به دلیل داشتن پول در این بخش باز می‌شود و صیادان در مقابل پولی که از آنها می‌گیرند به نوعی صید خود را پیش فروش می‌کنند.
وی گفت: وقتی تعاونی صیادی هیچ پشتوانه مالی برای پیش خرید محصول از صیادان نداشته باشد، آنان برای تامین هزینه‌های خود مجبور به پیش فروش صید خود به واسطه‌ها هستند تا در ازای پولی که دریافت می‌کنند بتوانند جوابگوی زندگی خود باشند.
مدیرعامل اتحادیه صیادان استان بوشهر تاکید کرد: قیمت آبزیان به نسبت افزایش نهاده‌ها و هزینه‌ها افزایش نیافته اما قدرت خرید شهروندان کاهش یافته است.
کارگر گفت: اگر دولت از جامعه صیادی با وام‌های با بهره کم و یارانه‌دار و ارائه بسته‌های تشویقی حمایت کند ما نیز برای احترام به حقوق شهروندی از صیادان می‌خواهیم به قیمت مناسب و به‌صورت مستقیم محصول خود را در اختیار مردم قرار دهند.
وی گفت: در زمان حاضر ۴۵ هزار صیاد در قالب ۵۴۰ فروند لنج و ۲ هزار قایق ماهیگیری در استان بوشهر مشغول به فعالیت صید و صیادی هستند.
شیلات نقشی در تعیین قیمت آبزیان ندارد
سرپرست معاونت صید شیلات استان بوشهر گفت: به لحاظ ساختاری و قانونی شیلات هیچ نقشی در تعیین قیمت آبزیان ندارد اما به صورت‌های مختلف برای دسترسی مردم به این پروتیئن سفید تلاش می‌شود.
بهزاد حیدری افزود: امروز قیمت ماهی در مقایسه با سایر کالاها منطقی و غیرواقعی و خارج از عرف نیست و سال‌های سال است قیمت این آبزی ثابت نیست و براساس شرایط جوی و عرضه و تقاضا تغییر می‌کند.
سرپرست معاونت صید شیلات استان بوشهر می‌گوید: علاوه بر تلاطم دریا، کاهش دریاروی، دمای آب و نوسان‌های فصلی در فصل زمستان، قاچاق محصولات دریایی با توجه به اینکه کشورهای همسایه به دنبال محصولات صیادی به صورت گرم هستند از دیگر عوامل کاهش صید به شمار می‌رود.
وی ادامه می‌دهد: فشارهای نامتعارف به منابع در صیدگاه‌ها منجر به کاهش ذخایر و میزان صید شده و همین امر باعث شده عرضه کم و تقاضا زیاد باشد.
حیدری در باره قایق‌های بی هویت می‌گوید: در زمان حاضر نزدیک به ۲ هزار قایق ساماندهی نشده در استان بوشهر بوجود دارد که این قایق‌ها بخشی از ذخایر و آبزیان را برداشت و منجر به بیکاری جامعه صیادی شده‌است.
حیدری یادآور شد: براساس آمارها میانگین سالانه صید در آب‌های استان بوشهر ۵۸ تا ۶۱ هزار تن است که انتظار می‌رود امسال نیز به این آمار برسیم.
