هزارتوی ۶۳ هزار میلیاردی آینده
یکی از مهمترین نقشهایی که بانکها و موسسات اعتباری در هر اقتصادی ایفا میکنند، تجهیز و تخصیص منابع در اقتصاد است.
باتوجه به قدرت بسیار زیاد بانکها در اقتصاد، قوانین بسیار جامع و سفت و سختی درباره نحوه عملکرد آنها تدوین شده و روند اجرای آن توسط بانکهای مرکزی با نظارتهای بسیار دقیق و شدید پیگیری میشود. محدودیت در اعطای تسهیلات به ذینفع واحد ( شرکتهایی که دارای سهامداران مشترک هستند)، نسبت کفایت سرمایه، تناسب منابع با سرمایه پایه، اعتبارسنجی دقیق مشتری، اعتبارسنجی گیرنده تسهیلات و… ازجمله نسبتهای نظارتیای است که توسط بانکهای مرکزی سراسر جهان رصد میشود.
اما وضعیت بانک آینده در هیچ یک از این مولفهها نهتنها نسبت استانداردی نیست بلکه با آنها فاصله بسیار زیادی دارد. به عبارت بهتر این بانک تا قبل از عزل هیات مدیره توسط هیات انتظامی بانکها هر کاری که خواسته انجام داده و هیچ ضابطهای در این بخش را رعایت نکرده است.
بررسی اطلاعات تسهیلات و تعهدات کلان بانک آینده رویکرد این بانک در بانکداری و مدیریت را نشان میدهد.
طبق جداول اطلاعات تسهیلات و تعهدات کلان در صورتهای مالی سال ۹۷ بانک آینده، به ۷۷ شرکت تسهیلات کلان پرداخت کرده که ۴۳ شرکت آن متعلق به بانک و شرکتهای بانک آینده است. از مجموع ۷۸ هزار و ۲۴۹ میلیارد و ۹۸۷ میلیون تومان تسهیلات اعطایی کلان این بانک، ۶۳ هزار و ۳۰۱ میلیارد و ۲۰۶ میلیون تومان آن صرف پرداخت تسهیلات به شرکتهای زیرمجموعه بانک آینده شده است. درواقع بانک آینده ۸۰.۸ درصد از تسهیلات کلان خود به شرکتهای خود پرداخت کرده است.
به عبارت دیگر به نظر میرسد بانک آینده تاسیس شده است تا با جذب سپرده و استفاده از ابزار خلق پول، تسهیلات رانتی به شرکتهایی که خود بانک تاسیس کرده است، پرداخت کند. مهمترین مقصد این تسهیلات پروژه مشهور ایران مال است.
* تخلف آشکار از ضوابط بانک مرکزی: اعطای تسهیلات 29.1 برابر سرمایه به شرکتهای زیرمجموعه
بانک آینده با ساختاری تو در تویی که برای شرکتهای زیرمجموعه خود ایجاد کرده، برخلاف همه قوانین بانکی، بخش عمده سپردههای مردم را صرف اعطای تسهیلات به شرکتهای زیرمجموعه خود کرده است. « براساس ماده 6 آییننامه تسهیلات و تعهدات کلان، حداکثر مجموع تسهیلات و تعهدات به هر ذینفع واحد نباید از 20 درصد سرمایه پایه آن مؤسسه اعتباری تجاوز کند.»
سرمایه پایه بانک آینده ۲۱۷۰ میلیارد و ۸۱۲ میلیون تومان و بنابراین در مجموع این بانک میتواند به کل شرکتهای زیرمجموعه خود، در مجموع حداکثر ۴۳۴ میلیارد و ۱۶۲ میلیون تومان تسهیلات پرداخت کند. اما بانک آینده ۲۹ برابر (۲۸۱۶ درصد) سرمایه خود به شرکتهای زیرمجموعه خود تسهیلات پرداخت کرده است. بنابراین این اقدامات بانک آینده تخلفی آشکار از ضوابط بانک مرکزی بوده است.
درواقع بانک آینده تاسیس شده است تا پول سپردهگذاران را به شرکتهای سهامداران اصلی بانک تسهیلات ویژه پرداخت کند و روزبهروز به ثروت سهامداران خود بیافزاید.
* بانک آینده واقعا چند شرکت زیرمجموعه دارد؟
بانک آینده در صورت مالی سال ۹۷ فقط شرکتهای تجارت الکترونیک ارتباط فردا، مهندسی عمران اقتصاد گستر دنا، کارگزاری بانک آینده، ارزش آفرینان آینده، صندوق سرمایهگذاری تجربه ایرانیان، صندوق سرمایه گذاری گسترش فردای ایرانیان، بیمه رازی و صرافی آینده نو را به عنوان شرکتهای مرتبط با بانک آینده اعلام کرده است اما بررسی دقیقتر وضعیت سهامداری و ترکیب هیات مدیره شرکتهای دیگری که از بانک آینده تسهیلات کلان دریافت کردهاند، نشان میدهد بانک آینده دارای شرکتهای متعددی است که اغلب آنها از محل منابع بانک آینده تامین مالی شدهاند.
در بررسیهای مفصل و چند روزه، ما به ۴۳ شرکت میرسیم که همگی متعلق به بانک آینده بودهاند و از این بانک تسهیلات کلان دریافت کردهاند. از شرکت توسعه بینالملل ایران مال گرفته تا آرتا تجارت خزر.
در اساسنامه این شرکتها اهداف و فعالیت شرکتها درج شده است که نشان میدهد اغلب این شرکتها برای صادرات و واردات و فعالیتهای تجاری تاسیس شدهاند. در این ۴۳ شرکت بررسی شده به غیر از شرکت ساختمانی مسکنسازان بهشت پویا که در بخش مسکن فعالیت میکند، یک شرکت هم در بخش تولید فعال نیست.
نکته اصلی در این میان این است که چرا بانک آینده باید این تعداد شرکت با اهداف مشابه تاسیس کند؟ اگر بانک یا برخی سهامداران اصلی این بانک به دنبال فعالیت تجاری بودهاند، تاسیس یک یا حداکثر دو شرکت کافی بود. به نظر میرسد در پشت تاسیس شرکتهای متعدد مساله دیگری نهفته است.
* روابط تو در توی مالکیت و مدیریت در شرکتهای بانک آینده
مساله دیگری که در فرایند بررسی به چشم میخورد، ساختار مالکیتی این شرکتهاست. درواقع بانک آینده به طور مستقیم چند شرکت تاسیس کرده است و در مرحله دوم شرکتهای بانک آینده هم شرکت تاسیس کردهاند. این شرکتها نیز به نوبه خود شرکتهای دیگری تاسیس کردهاند. این زنجیره تا ۴ مرحله ادامه دارد و با این کار بانک آینده برای شرکتهای زیرمجموعه خود، ساختاری تودرتو و کلونیوار بهوجود آورده است.
به همین دلیل شرکتی مانند شرکت مسکنسازان بهشت پویا در ابتدای امر به نظر نمیرسد ارتباطی با بانک آینده داشته باشد اما وقتی سرنخها را دنبال کرده و به ساختار چند لایه شرکتهای این بانک پی میبریم، معمای ماهیت این شرکت و سایر شرکتها حل میشود.
به عنوان مثال شرکت ارزشآفرینان آینده عضو هیات مدیره در شرکت توسعه بینالملل ایران مال، بازرگانی بهار اقتصاد کامیاران، شرکت ساعی محاسب امین و شرکت نیروگاهی فولاد دنا بوده است. یا مسکنسازان بهشت پویا در ۶ شرکت دیگر عضویت هیات مدیره داشته است. شرکت نیروگاهی فولاد دنا هم سابقه عضویت در هیات مدیره ۷ شرکت بانک آینده را داراست.
شرکتهای نیروگاهی فولاد دنا و فولاد ریل دنا به ترتیب با ۷ و ۹ مورد عضویت در هیات مدیره سایر شرکتهای بانک آینده رکورددار در این بخش هستند.