فرصت سوزی‌ ایران برای سرمایه گذاری در سوریه/ ایران چه کالایی به دمشق صادر می کند؟

سوریه کشوری است که می‌تواند مقصد خوبی برای صادرات کالا‌های ایرانی باشد؛ اما به نظر می‌رسد تمایل مدیران ارشد ایرانی برای تجارت با این کشور در سطح مطلوبی قرار ندارد.

به گزارش نبض بانک ، محسن مختاری، طراح اولین شبکه بازاریابی B۲B (business to business marketing) محصولات دانش بنیان کشور، در گفت‌وگو با خبرنگار تولیدبان گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، بیان کرد: کشور سوریه قبل از جنگ در زمینه اقتصادی بسیار توانمند بوده و به بیش از ۵۰ کشور صادرات داشته است؛ این کشور ۱۴ استان دارد که با وجود این که پایتخت سیاسی آن دمشق است، اما می‌توان پایتخت تولیدی آن را حلب نامید.

وی افزود: بزرگترین شهرک صنعتی سوریه به نام شیخ نجّار که دارای مهم‌ترین کارخانه‌های آن بوده هم در حلب قرار دارد؛ بخشی از کارخانه‌های مهم دیگر هم در ادلب هستند که منابع نفت و انرژی سوریه را در بر می‌گیرد، اما متاسفانه ادلب هنوز در تصرف مسلّحان مخالف دولت (داعش و سایر گروه‌های معاند) قرار دارد و فقط حلب آزاد است که البته صنعتگران سوریه هم اکثرا اهل حلب هستند.

مختاری همچنین گفت: این کشور در حوزه دارویی حدود ۶۰ کارخانه قوی و صادرات بسیاری داشته؛ در حوزه محصولات مختلف آرایشی و بهداشتی و محصولات غذایی (به ویژه زیتون) نیز به همین شکل موفق و صادرکننده بوده است؛ همچنین بزرگترین صادرکننده اتحادیه عرب بود که به خود این کشور‌های عضو اتحادیه کالا صادر می‌کرد؛ در حوزه صادرات محصولات نساجی، نفت و انرژی به اروپا حرف زیادی برای گفتن داشت.

وی ادامه داد: متاسفانه با شروع جنگ، حلب دچار تخریب تقریبا صد در صدی شد که این موضوع به شدت مورد استقبال ترکیه قرار گرفت، چون این کشور یکی از بزرگترین واردکنندگان از سوریه بود؛ بنابراین، برای ترکیه اهمیت زیادی داشت که اقتصاد سوریه را تصاحب کند و داعش هم بسیاری از تجهیزات کارخانه‌های سوری را تصرف کرد.

این مشاور سرمایه گذاری، درباره شرایط فعلی سوریه گفت: سوریه پس از شروع جنگ بسیاری از مراوداتش را از طریق لبنان انجام می‌دهد، چون از دمشق تا بیروت حدود یک ساعت و نیم فاصله است و همچنین مناسبات سیاسی و فرهنگی بسیاری هم دارند.

وی افزود: کشور‌های زیادی که مهمترین آن‌ها روسیه و چین هستند، اکنون در حال انجام فعالیت‌های گوناگون اقتصادی در سوریه اند؛ حتی خیلی از کشور‌هایی مثل عربستان و امارات که خودشان جنگ افروزی کردند هم، اکنون با روش‌های مختلف در تلاش برای سرمایه گذاری در این کشور جنگ زده هستند.

مختاری گفت: بازار سوریه اکنون مانند سفره‌ای پر از غذاست که همه تلاش می‌کنند از آن سهمی داشته باشند، اما در مورد ایران دقیقا برعکس است؛ دولت سوریه مدام تعارف می‌کند که بیا تناول کن، اما دولت ایران مدام امتناع می‌ورزد!

وی ضمن انتقاد از عملکرد دولت درباره تجارت با سوریه بیان کرد: سوریه ۳ بندر مهم و بزرگ با اسامی لاذقیه، طرطوس و بانیاس دارد که، چون روسیه موفق شده در حوزه انرژی قرارداد‌های خوبی با سوریه ببندد و توسعه بندر طرطوس را در دست دارد، ایران می‌تواند روی لاذقیه تمرکز بیشتری داشته باشد.

این کارشناس مسائل اقتصادی، مزیت‌ها و مخاطرات ایران برای سرمایه گذاری در سوریه را در چند محور تشریح کرد.

وی گفت: سوری‌ها با ترکیه به دلیل نقش این کشور در حمایت از مخالفان دولت سوریه، روابط بسیار بدی دارند و هرگونه واردات کالای ترکیه‌ای به طور رسمی ممنوع است؛ کشور‌های دیگر هم به دلیل این که فکر می‌کنند سوریه نا امن است هنوز به این بازار رقابتی وارد نشده اند؛ بنابراین، فرصت بسیار خوبی برای سرمایه گذاران ایرانی است که بتوانند وارد بازار شوند.

مختاری بیان کرد: ایران سه روش برای صادرات کالا به سوریه دارد؛ روش دریایی از مسیر بندرعباس به لاذقیه به طول زمانی ۲۰ روز، روش زمینی از مسیر ترکیه یا عراق به طول زمانی ۱۰ روز و روش هوایی از طریق پرواز‌های مستقیمی که وجود دارد و با سرعت بسیار بیشتری است.

وی افزود: متاسفانه به دلیل وجود هزینه‌های تامین امنیت، هنوز هزینه حمل و نقل کالا از ایران به سوریه بالاست یعنی هزینه‌ای که باید بین هزار و پانصد تا دو هزار دلار برای هر کانتینر باشد، اکنون حدود چهار هزار دلار است یعنی دو برابر!

مختاری در ادامه گفت: هزینه تولید و صادرات از ایران نسبت به رقبای دیگر مثل روسیه و چین پایین‌تر است به همین دلیل رقابت ساده تری داریم و می‌توانیم کالای بیشتری صادر کنیم؛ حتی در مواردی که هزینه کالای ایرانی بیشتر بوده هم تجار بزرگ سوری تمایل به خرید از ایران داشته اند، چون اهمیت امنیت را درک کرده اند و می‌دانند با حضور در کنار تجار ایرانی در امنیت هستند.

وی همچنین تصریح کرد: یک موافقت نامه تجارت آزاد بین ایران و سوریه است که تمام مبادلات به جز ۸۰ قلم کالا، بین این دو کشور با تعرفه ترجیحی چهار درصد، انجام می‌شود (این نوع تعرفه در قالب موافقت نامه بین دو یا سه گروه از کشور‌هایی که در شرایط تقریبا مساوی از لحاظ اقتصادی هستند برقرار شده و ترجیحاتی برای یکدیگر نسبت به دیگری کشور‌ها قائل می‌شوند)

این کارشناس اقتصادی افزود: چون ایران و سوریه تحریم هستند، از طریق بانکی نمی‌توانیم ارتباطی داشته باشیم به همین دلیل یک خط اعتباری ارزشمند حدودا یک میلیارد دلاری، برای برقراری تبادلات سهل الوصول‌تر و سریعتر بین ایران و سوریه ایجاد شده که متاسفانه از آن استفاده نشده است!

وی در ادامه گفت: حدود دو و نیم میلیون مسکن در سوریه تخریب شده است که بازسازی آن با توجه به روند اجرای طرح مسکن مهر در دولت‌های نهم و دهم، می‌تواند حدود ۱۰ سال اقتصاد ما را رونق ببخشد که مستلزم ورود ساختار‌های اقتصادی دولت است؛ به عنوان مثال دولت ایران می‌تواند با راه اندازی کارخانه سیمان و محصولات بتنی، بخش بزرگی از بازار مسکن سوریه را به دست بیاورد، زیرا اکنون در حلب از زمان ثبت سفارش برای تهیه بتن آماده تا دریافت آن، یک ماه زمان نیاز است.

مختاری افزود: سرمایه گذران خرد به این موضوع ورود کرده اند، اما اگر دولت در این زمینه finance کند؛ یعنی، سرمایه گذاری کلان انجام دهد و طرح‌های بزرگ را بین سرمایه گذاران کوچکتر، خرد کند اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.

طراح اولین شبکه بازاریابی B۲B محصولات دانش بنیان کشور درباره یکی دیگر از مزایای سرمایه گذاری در سوریه، گفت: نیروی کار و زمین در سوریه اکنون بسیار ارزان است؛ حقوق یک کارگر سوری تقریبا نصف پایه حقوق کارگر ایرانی است و این مزیت مهمی برای سرمایه گذارانی است که بخواهند برای ایجاد واحد‌های تولیدی در سوریه فعالیت کنند.

وی گفت: در سوریه، چون هنوز قوانین سختگیرانه نشده است، به راحتی می‌توان با حدود ۲ تا ۳ هزار دلار، یک شرکت برای فعالیت اقتصادی ثبت کرد؛ البته، احتمالا بعد از سال میلادی جدید، سختگیری‌ها بیشتر می‌شود.

مختاری ادامه داد: در کل سوری‌ها تفاوت زیادی بین شرکت‌هایی که در آن جا دفتر دارند و شرکت‌هایی که صرفا با آن‌ها تجارت می‌کنند، قائل می‌شوند.

وی بیان کرد: سوریه می‌تواند از راه لبنان، بستری برای افزایش مراودات تجاری با اروپا هم باشد که باید از آن استفاده شود.

این کارشناس مسائل اقتصادی ضمن اشاره به نیاز‌های سوریه به ایران در زمینه‌های گوناگون اقتصادی، گفت: در برخی زمینه‌ها هم ما می‌توانیم نیاز کشور خودمان به کالا‌های خاصی را با سرمایه گذاری در سوریه تامین کنیم مثلا فسفات یک ماده معدنی مهم است که در آن جا به وفور وجود دارد و ما می‌توانیم با سرمایه گذاری در معادن فسفات سوریه، نیاز کشور خودمان به این ماده معدنی را برطرف و به سایر کشور‌ها هم صادر کنیم.

وی ضمن اشاره به ریشه تاریخی سوریه در منطقه شام درباره بافت جمعیتی این کشور اظهار کرد: جمعیت این کشور ۹۰ درصد عرب و حدود ۸۴ درصد مسلمان هستند و اقلیت‌های دینی و قومیتی فراوانی از قبیل ترک، آشوری، ایزدی، کرد و … در آن وجود دارد.

مختاری افزود: کرد‌ها بزرگترین اقلیت قومیتی سوریه هستند؛ در حدی که درست در وسط شهر حلب یک منطقه کردنشین وجود دارد که کسی بدون اجازه نمی‌تواند در آن دخالت کند؛ این کرد‌های سوریه، با آریایی‌هایی که در ایران ساکن شده اند نژاد مشترکی دارند.

وی گفت: از نظر سیاسی هم، چون بالغ بر ۷۰ درصد از تجّار و صنعتگران سوری، امنیت فعلی خود را مدیون شهدای ایرانی می‌دانند، روابط بسیار خوبی داریم.

این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: در بحث سیاسی یک فرصتی که ما داریم این است که اکنون بشار اسد که ارتباط خوبی با ایران دارد، در راس قدرت سوریه است؛ احتمال تغییر او کم است، اما به هرحال احتمال تغییر وجود دارد و ما باید از حضور او استفاده کنیم.

وی ضمن اشاره به استفاده‌های مفید ایرانی‌ها از فرصت سوریه، گفت: سوریه در حوزه ICT راه اندازی یکی از اپراتور‌های تلفن همراه خود را در اختیار سرمایه گذاران ایرانی قرار داده است و این یعنی درجه اعتماد آن‌ها به ایرانی‌ها بسیار بالاست، چون هیچ کشوری اطلاعات خود را به سادگی در دسترس کشور دیگری قرار نمی‌دهد یا مثلا در حوزه کاشی و سرامیک بالغ بر ۶۰ درصد نیاز سوریه، از طریق ایران تامین می‌شود.

مختاری ادامه داد: طی سال‌های گذشته توسط نهاد‌های مختلف دولتی و غیردولتی زحمات بسیاری برای سرمایه گذاری ایرانی‌ها در سوریه کشیده شده و زیرساخت‌های لازم فراهم شده، اما اکنون که وقت برداشت است برخی مسئولان توجهی به زحمات گذشته نمی‌کنند؛ از ۴۰ میلیارد دلار صادرات ایران، فقط حدود ۱۶۰ میلیون دلار مربوط به سوریه بوده است و این کشور در لیست کشور‌های هدف صادرات ایران تقریبا در رتبه ۴۰ یا ۴۱ است و این یعنی ما اصلا از ظرفیت سوریه استفاده نمی‌کنیم.

وی تشریح کرد: پیش بینی شده است که تا حدود ۲ سال آینده کشور‌های دیگر که اقتصاد قوی تری دارند، یعنی هماهنگی بیشتری بین دولتمردان و ساختار‌های خصوصی آن‌ها وجود دارد، وارد میدان می‌شوند و رقابت بسیار سخت خواهد شد و ایران همانگونه که تا کنون فرصت‌های زیادی را از دست داده، ممکن است فرصت‌های بعدی را هم از دست بدهد.

مختاری افزود: موافقت نامه تجارت آزاد و خط اعتباری در حد کاغذ و امضا باقی مانده اند و در عمل شاهد اجرای این دو توافق تجاری نبوده ایم.

وی دلایل عدم استفاده از این ظرفیت‌ها را اینطور بیان کرد: یک دلیل مهم آن عدم آگاهی تجار است به عنوان مثال در جلسه‌ای که با رئیس منطقه آزاد سوریه رفته بودم، اصلا نمی‌دانستند چگونه باید از خط اعتباری استفاده کنند که نیاز است توسط ایرانی‌ها آگاه شوند؛ دلیل دیگر هم آن است که ما ایرانی‌ها خیلی برای استفاده از این ظرفیت‌ها تلاشی نکرده ایم مثل این که دولت یا خواب بوده یا خود را به خواب زده است.

این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: چند وقت است که قرار بوده یک بانک ایرانی و یک بانک سوری برای انجام تبادلات تجاری با هم قرارداد ببندند، اما هنوز خبری از این قرارداد نشده؛ مشکل این است که مدیران ایرانی نمی‌خواهد کار کنند؛ اگر بخواهند، بازار سوریه به راحتی در اختیار ایرانی‌ها قرار می‌گیرد آن هم سوریه‌ای که پاسوز دشمنی اسرائیل با ایران شده است.

مختاری بیان کرد: در منطقه آزاد دمشق یک ساختمان متعلق به اتاق بازرگانی ایران وجود دارد که مرکز تجارت ایرانیان در سوریه را آن جا راه اندازی کرده، اما حدود ۲ سال است که هیچ خبری خاصی از این مرکز به گوش نرسیده و باید این موضوع بررسی شود که چرا در این بازه زمانی فعالیت خاصی رخ نداده است؟

وی افزود: دقیقا کنار همان ساختمان، یک ساختمان دیگر در دو طبقه در اختیار مرکز تعاملات بین المللی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار دارد که فعالیت‌های خوبی را برای کمک به شرکت‌های دانش بنیان انجام داده است؛ به نظر من اگر ایران در سوریه، یک پایگاه مردمی کوچک داشته باشد که هر کس که قصد سرمایه گذاری در این کشور را دارد، بتواند حدود یک ماه در آن کشور زندگی کند و مطالعه بازار داشته باشد، خیلی بهتر از داشتن یک ساختار اقتصادیِ دولتیِ بزرگ و غیرچابک است!

این مشاور سرمایه گذاری در پایان توصیه‌هایی هم برای علاقه‌مندان به سرمایه گذاری در سوریه داشت و گفت: دولت سوریه در برنامه بلندمدت خود در نظر گرفته که خودش مثل گذشته یکسری کالا‌ها را تولید کند؛ روحیه سوری‌ها اینگونه است که از سایر کشور‌های عرب، پرتلاش‌تر هستند و اگر بتوانند محصولی را تولید کنند، به طور جدی جلوی واردات آن را می‌گیرند؛ بنابراین، افرادی که قصد سرمایه گذاری و صادرات به سوریه را دارند باید حتما توجه کنند که برنامه بلند مدتی برای صادرات این قبیل کالا‌ها نداشته باشند، چون سوری‌ها قبل از جنگ هم بر خلاف برخی کشور‌های عرب زبان ضعیف و وابسته که در نزدیکی ما هستند، روی پای خودشان بودند و استقلال داشتند.

وی ادامه داد: افرادی که قصد سرمایه گذاری در سوریه را دارند بهتر است مدتی با حضور در آن کشور به مطالعه بازار بپردازند و پس از تشکیل گروه، به صورت تخصصی بر صادرات یک کالای خاص تمرکز کنند؛ اگر بدون تمرکز کار کنند، مثل برخی از افرادی که قبلا غیرمتمرکز و با سوءاستفاده از حس ایران دوستیِ سوری ها، سبب کاهش اعتبار کالا‌های ایرانی شده اند، به خودشان و دیگران آسیب می‌زنند؛ به عنوان مثال، اگر قرار بوده کالای درجه یک بفرستند، کالای درجه ۳ صادر کرده اند و، چون نهاد و برنامه‌ای هم برای نظارت بر این صادرات وجود ندارد اعتبار کالای ایرانی را کاسته اند.

مختاری ادامه داد: گروه، تخصص، احتمال خطرپذیری سرمایه گذاری، توجیه اقتصادی ۴ اصل مهم در سرمایه گذاری هستند که برای بررسی این اصول باید یک گروه اجرایی پرتلاش و متخصص در بحث بازرگانی در سوریه مستقر شود و میزان خطرپذیری به بهره وری را بررسی کند.

سوریه کشوری استراتژیک در سواحل مدیترانه است که جمعیت آن در سال ۲۰۱۷، حدود ۱۸ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر برآورد شده است و به دلیل آسیب‌های فراوانی که پس از جنگ به خود دیده، اکنون در دوره بازسازی نیاز به سرمایه گذاری کشور‌های خارجی دارد.