پول فیات Fiat در واقع همان پول های رایج امروزی هستند که توسط دولت ها منتشر می شوند و ارزش آن توسط عرضه و تقاضا تعیین می گردد. برای درک بهتر این موضوع ابتدا به تاریخچه پیدایش پول فیات می پردازیم و به این سوال پاسخ می دهیم که پول فیات از کجا می آید؟

تاریخچه پیدایش پول فیات

پول فیات برای اولین بار در قرن 13، هنگامی که امپراتوری چین تصمیم گرفت که پول کاغذی را جایگزین مبادلات کالا به کالا کند، ابداع شد. این سیستم پرداختی برای امپراتوری چین گران تمام شد و تورم شدیدی را در اقتصاد آن زمان چین بوجود آورد. پس از گذشت 4 قرن، اینبار در اروپا استفاده از پول فیات مجددا مورد استقبال قرار گرفت. در اروپا نیز این جای گزینی سیستم پرداخت با شکست مواجه شد و دولت ها آن را با استاندارد نقره جایگزین کردند.

این روند ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال 1933، دولت آمریکا سیاست پول کالایی خود را تغییر داد و توقف برابری دلار و نرخ طلا را اعلام کرد. در سال ۱۹۷۲ نیز ایالات متحده آمریکا استاندارد طلا را کنار گذاشت و افول سیستم پولی با پشتوانه را با استفاده از پول فیات در مقیاس جهانی رقم زد.

از آن زمان بود که عبارت پول یا ارز فیات در بین اقتصاددانان گسترش یافت. پول های فیات هیچ پشتوانه ای ندارند و ارزش آن ها بر اساس باورعمومی افراد جامعه نسبت به وضعیت اقتصادی کشور تعیین می شود به همین علت با ایجاد تورم و بحران های شدید اقتصادی می تواند تحت تاثیر قرار بگیرد. در واقع اگر افراد یک جامعه اعتماد خودشان را نسبت به یک واحد پولی مثل یورو، دلار و… از دست بدهند، آن واحد پولی دیگر ارزشی نخواهد داشت و با افت شدید قیمت روبرو خواهد شد.

امروزه تمامی پول های رایج دنیا را می توان پول فیات محسوب کرد، چرا که فاقد هرگونه ارزش ذاتی هستند و صرفا به عنوان وسیله ای برای پرداخت مورد استفاده قرار می گیرند. در سال های گذشته پول فیات به عنوان یک نوع واحد پولی، نقش قابل توجهی را در جهت ذخیره کردن ارزش، فراهم کردن یک واحد شمارش و ابزار مبادله ایفا کرده است.

پول فیات چه مزایا و معایبی دارد؟

از زمان ظهور ارزهای فیات همواره مخالفان و موافقان بسیاری ارزهای فیات را بررسی می کنند. موافقان بر این عقیده اند که پول های فیات دارای ویژگی های زیر هستند:

• کم هزینه بودن: ایجاد پول فیات نسبت به پول کالایی، از نظر اقتصادی به‌صرفه‌تر است.
• کمیاب بودن (Scarcity): پول‌ فیات مشابه دارایی های فیزیکی دچار کم یابی نمی شود.
• قابل استفاده در مبادلات بین المللی: در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان در انجام مبادلات خود از ارزها فیات استفاده می کنند. این امر سبب ایجاد شکل قابل قبولی از پول برای مبادلات تجاری شده است.
• واکنش‌پذیر بودن: یکی از ویژگی های مهم پول فیات این است که دولت ها و بانک ها مرکزی را قادر می سازد تا نسبت به بحران‌های اقتصادی انعطاف کافی را داشته باشند.
• سهولت در نگهداری: پول های فیات به ذخایر فیزیکی که نیازمند نگهداری، محافظت، نظارت و دیگر امور هزینه بر است تیاز ندارند.

با وجود مزیت های زیاد ارزهای فیات، مخالفان این سیستم پولی معتقدند که پول های فیات فاقد ارزش ذاتی هستند که به موجب آن دولت ها می توانند پول را بدون هیچ پشتوانه منتشر کنند در نتیجه باعث شکل گیری بحران های اقتصادی و ابر تورم ها خواهد شد. علاوه بر این اگر سابقه تاریخی پول های فیات را بررسی کنیم، با نشانه هایی روبرو خواهیم شد که بیانگر سقوط نظام‌های مالی و خطرناک بودن استفاده از این سیستم پولی است.

ارز دیجیتال بهتر است یا پول فیات؟

برخی از اقتصاددانان بر این باورند که ارزهای دیجیتال نیز نوعی از پول های فیات به شمار می روند، اما باید گفت که تنها تشابه این دو نوع ارز در نداشتن پشتوانه فیزیکی است. همانطور که در فوق اشاره کردیم، ارزهای فیات توسط نهاد های واسطی همچون بانک های مرکزی و دولت ها کنترل می شوند اما در عوض ارزهای دیجیتال ماهیتی غیر متمرکز دارند و هیچ نهاد ثالثی بر آن ها نظارت نمی کند.

تفاوت عمده ارز دیجیتال با ارز فیات در نحوه تولید پول های جدید است. به عنوان مثال در مقاله استخراج بیت کوین چگونه انجام می شود گفتیم که تعداد بیت کوین های قابل استخراج محدود است و بیشتر از 21 میلیون واحد از آن نمی تواند تولید شود. مورد بعدی این است که ارزهای دیجیتال بصورت فیزیکی وجود ندارد و تنها بر بستر دیجیتالی توزیع می شود از همین رو هیچ محدودیتی برای جابه جایی آن ها نیست و تراکنش ها به سرعت انجام می گیرد.

نکته حائز اهمیت در مورد مقایسه بازارهای مالی این است که بازار ارزهای دیجیتال (کریپتوکارنسی) بسیاز کوچکتر و پر نوسان تر از بازارهای مالی سنتی هستند. همین عامل سبب شده تا ریسک سرمایه گذاری در کریپتوکارنسی بیشتر باشد و تنها افرادی که از دانش بیشتری در زمینه ترید و سرمایه گذاری برخوردارند بتوانند موفقیت بیشتری کسب کنند.

جمع بندی

تاریخ همواره نشان داده است که پول های فیات آسیب پذیری فراوانی دارند و سیاست های دولتی تاثیر بسیار زیادی بر روی آن ها می گذارد. اما آینده هیچ یک از سیستم های پولی بطور قطعی قابل پیشبینی نیست.

از سوی دیگر ارزهای دیجیتال به عنوان نسل جدیدی از واحد های پولی، می توانند تغییرات گسترده ای در این حوزه بوجود آورند و راه طولانی برای مواجه شدن با موانع مختلف در پیش دارند تا بتوان نتایج و تاثیرات آن را بر اقتصاد اعلام نمود. به همین علت برخی از افراد و سازمان ها به سوی استفاده از سیستم ارز دیجیتال در تراکنش های مالی روی آورده اند. از آنجایی که هدف اصلی بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، ایجاد نوع جدیدی از پول بر روی شبکه ای توزیع شده است، می توان آن را به عنوان یک شبکه جایگزین برای تبادلات مالی و شکوفا کننده ی اقتصاد جهانی یه حساب آورد./دکتر مهدی صادقی سردبیر نبض بانک